AGİT: Mühürsüz zarf yasaya aykırı, referandum standartlara uygun yapılmadı
Dihaber / 15:30 17 Nisan 2017
ANKARA - Ankara'da açıklama yapan AGİT heyeti, referandumun eşitsiz ortamda yapıldığı ve uluslararası standartlara aykırı olduğunu açıkladı. AGİT heyeti, YSK'nin mühürsüz zarf ve pusulaları kabul etmesi için de "Önemli bir güvenceyi ortadan kaldırdı" diye değerlendirdi.
Avrupa Birliği ve ABD’nin değerlendirmesini beklediği Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) referandumla ilgili ön raporunu Ankara’da açıkladı. AGİT heyeti, referandum boyunca iki tarafın eşit olmayan şartlarda yarıştığını belirterek, sayım sürerken alınan "mühürsüz zarf" kararının önemli bir korumayı ortadan kaldırdığını ve yasaya aykırı olduğunu söyledi. Toplantıda, referandumda sayım sürecinde YSK tarafından yapılan son değişikliklerin seçime dair güvenceyi ortadan kaldırdığı vurgulandı.
Yapılan basın toplantısında Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi Heyet Başkanı Cezar Florin Preda ile AGİT/DKIHB Sınırlı Referandum Gözlem Heyeti Başkanı Tana de Zulueta konuştu.
Preda ve Zulueta, basın toplantısında şu noktalar dikkat çekti:
“Kampanya çerçevesi kısıtlayıcıydı ve çok sayıda mahalli yetkilinin yanı sıra cumhurbaşkanı ve birtakım ileri gelen devlet yetkililerinin ‘Evet’ kampanyasına etkin katılımı nedeniyle kampanya dengesiz olmuştur.
Referandum gözleme heyetini oluşturduk. Referandumun AGİT ve diğer uluslararası standartlara uygun olup olmadığı izlemekti. Heyetimiz 17 Mart’tan beri Türkiye’de 11 çekirdek ekiple seçimleri inceledik. Türkiye’deki medya ve siyasi ortama baktık.
Toplanma ve ifade özgürlükleri gibi özgürlüklerinin kısıtlandığını gördük. Bazı durumlar OHAL’in üzerine çıktı.
18 değişiklik tek pakette soruldu. Seçmenlerin her bir madde özelliğine ele alması veya tercih yapması mümkün olmadı. Sadece ‘Evet’ ya da ‘Hayır’a oy vermeleri istendi. Devlet seçmenlere tarafsız bilgi sağlamadı.
Seçmenlerin seçim özgürlüğü sınırlandı. Referandum teknik boyutlarıyla iyi uygulandı ancak seçim kurullarının çalışmaları şeffaf değildi. Halka kapandı ve gözlemciler sınırlıydı.
Özellikle güvenlik tehditleri sebebiyle ikamet ettikleri yerlerden kaçmak zorunda kalanlar kayıt konusunda zorluklar yaşadılar. Bu seçmelerin bazılarını oy kullanmadığı konusunda bilgilendirildik.
Sınırlı bir kampanya oldu. Oldukça büyük bir dengesizlik söz konusuydu. Çeşitli liderlerin birçok yetkilinin ‘Evet’ çerçevesinde yer aldığını gördük ve STÖ ve diğer partiler, ‘Hayır’ı destekleyenler çok fazla yer bulamadı.
Kampanya söylemleri ‘Hayır’a terörist diyerek kirletildi. Hayır destekçilerine polis müdahalesi ile karşı karşıya kaldı.
Bu ihlaller kampanyalarda özgürlük ve eşitlikle ilgili AGİT taahhütlerine, Avrupa Konseyi standartlarına ve diğer uluslararası yükümlülüklere aykırıdır.
Tarafsız şekilde medyada yer alınmadı. İktidar partisi ve cumhurbaşkanına ayrılan yayın süresi diğerlerine göre daha fazlaydı. YSK’nin taraflı içeriği engellemesi de ortadan kaldırıldı.
OHAL KHK’leri tarafsızlık ve eşitsizlik konusunda birçok AGİT taaddüttü ihlal etti. Burada çok sayıda gazetecinin tutuklanmış olması, medyanın kapatılmış olması Türkiye’de sansüre yol açtı.
STK’lerin gözlem faaliyetlerinde çok fazla sınırlandırıldığını gördük. Referandum gününde 26 farklı ülkeden 60 üye uluslararası gözlem heyetine katıldı. Bu kişiler sınırlı sayıda sandık ziyaret edebildiler. Ancak bazı AGİT gözlemcileri ve diğer üyelerin oy verme ve sandık açma sırasında kısıtlandılar. Polisin hep mevcut olduğunu gördük.
Anayasa referandumu eşit olmayan bir ortamda gerçekleşti. Oy sayım prosedüründe son değişiklikler önemli bir güvenceyi ortadan kaldırdı. Ziyaret ettiğimiz sınırlı sayıdaki sandık referandum gününde düzenli ve verimliydi.
Referandum genel olarak standartları tutturamadı, hukuki altyapı gerçekten demokratik bir süreç için yetersizdi. Anayasa referandumunda idari kaynaklar "evet" kampanyası lehine uygunsuz olarak kullanıldı.
Anayasa referandumu uluslararası standartlara uyumun gerisinde kaldı. YSK'nın mühürsüz pusulalar hakkındaki kararının önemli bir güvenceyi ortadan kaldırdığını ve kanunla çelişkili olduğunu söyleyebiliriz.
Sonuç olarak yaptığımız açıklamada hem olumlu hem de olumsuz birçok nokta yer alıyor. AGİT heyeti olarak biz nihai raporumuzu 8 hafta sonra yayınlayacağız. Geleceğe yönelik iyileştirme amaçlı tavsiyelerimiz de olacak.”
ÖNEMLİ GÜVENCE ORTADAN KALDIRILDI
Daha sonra heyet gazetecilerin sorularını yanıtladı. Gazetecilerin soruların yanıt veren heyet, partilerin yaptığı itirazlara raporlarında yer vereceklerini söyledi. AGIT/DKIHB Sınırlı Referandum Gözlem Heyeti Başkanı Tana de Zulueta, YSK’nin yaptığı değişikliklere dair bir soruya “Önemli bir güvence ortadan kaldırıldı. Bizim bu konu ile ilgili olarak YSK ile bir toplantı yapma şansımız olmadı” dedi.
Zulueta, AA’nın ilk olarak geçtiği sonuçlarının kaynağını araştırdıklarını ancak ajansın kendilerine bilgi vermediğini de ekledi.